2025 yılı itibarıyla Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), vergi kayıp ve kaçağını önlemek amacıyla beyanname kontrollerini dijital sistemler üzerinden risk odaklı analizlerle gerçekleştirmektedir.
Bu sistemin temel dayanağı olan Beyanname Gözetim Çalışması, mükelleflerin beyanlarının doğruluğunu ve tutarlılığını tespit etmeye yönelik önleyici bir analiz sürecidir.
Amaç nedir?
• Gönüllü uyumu teşvik etmek
• Vergi denetim kaynaklarını etkin kullanmak
• Vergi güvenliğini artırmak
• Riskli mükellefleri erken tespit etmek
Beyanname Gözetiminde Risk Analizi Neden Yapılır?
Vergi denetimi artık tesadüfi değil, veri temellidir.
GİB, mükellefleri manuel değil, sistemsel kriterlere göre sınıflandırır ve değerlendirir.
Beyanname Gözetim Çalışması kapsamında; beyan, bildirim, ödeme, tahsilat ve diğer sistem verileri karşılaştırılarak otomatik risk puanlaması yapılır.
Risk Analizinde Dikkate Alınan Konular
| Konu Başlığı | Açıklama |
|---|---|
| Sektörel Karlılık | Sektör ortalamasına göre düşük veya olağan dışı kâr beyanı |
| Nakit-Banka Uyuşmazlığı | Banka/POS tahsilatlarının hasılatla uyumsuzluğu |
| İthalat Maliyet Uyuşmazlığı | Gümrük verileri ile muhasebe kayıtları arasında fark |
| Geçmiş Dönem Sapmaları | Ciro, gider veya zarar beyanındaki ani değişiklikler |
| KKEG ve İndirimler | Hatalı sınıflandırma veya yasal olmayan indirim kullanımı |
| Zarar Mahsubu ve Enflasyon Muhasebesi | Yanlış hesaplama ve usulsüz uygulama |
| Değerleme ve Kurumlar Vergisi İstisnaları | Şartlara uymayan istisna ve değerleme uygulamaları |
| İlişkili Kişi Beyanları | Transfer fiyatlandırması veya örtülü kazanç riski |
| SGK, Banka, UYAP gibi Diğer Kurum Verileri | Uyumlu olmayan kayıtlar ve bildirimler |
Risk Analizi Kriterleri Nelerdir?
| Kriter | Ne İfade Eder? |
|---|---|
| Sektör Ortalamasından Sapma | Firmanın verilerinin sektörle uyumsuz olması |
| Yanıltıcı Beyanlar | Eksik, çelişkili veya yanlış bilgi verilmesi |
| Gider Yığılması | Gelire göre orantısız yüksek gider gösterilmesi |
| KDV Uyuşmazlığı | Alış-satış formları ile beyannameler arasında fark |
| POS-Satış Farkları | POS cirosu yüksek ama satış beyanı düşük |
| Sürekli Devreden KDV | Sürekli yüksek KDV devri gösterilmesi |
| Örtülü Sermaye ve Kazanç | Grup içi işlemlerde kâr aktarımı şüphesi |
| Muhasebe Hesaplarının Anomalisi | Olağan dışı stok, gider, kasa, banka hareketleri |
| Davranış Analizi | Mükellefin önceki yıllardaki ödeme-beyan alışkanlığı |
| Sahte Belge Riski | Şüpheli mükelleflerle işlem geçmişi |
Uygulamalı Örnek: Bir Şirketin Riskli Görülme Nedeni
Firma: XYZ Gıda Ltd. Şti.
Sektör: Gıda Toptancılığı
Veriler:
| Kalem | Beyan Edilen | Sistemsel Gerçek |
|---|---|---|
| KDV Beyanı Satış | 900.000 TL | 1.350.000 TL (e-Fatura) |
| Banka POS Girişi | 1.200.000 TL | – |
| SGK Bildirilen Personel | 2 kişi | 6 kişi (SGK verisi) |
| Devreden KDV | 230.000 TL | 6 dönemdir sabit |
Risk Gerekçesi:
• Hasılat eksik beyan edilmiş
• Gerçek çalışan sayısı ile SGK uyumsuz
• POS ile satış beyanı tutarsız
• Sürekli yüksek devreden KDV
Sonuç:
Firma sistemde “Yüksek Riskli” olarak sınıflandırıldı ve Beyanname Gözetim Yazısı gönderildi.
🧩 Bu Durumda Ne Yapılmalı?
- Bildirim dikkatlice okunmalı
- Muhasebeci ile veriler analiz edilmeli
- Uygun ise düzeltme beyannamesi verilmeli
- Teknik gerekçeler varsa açıklama yapılmalı
- Pişmanlıkla beyan verilirse ceza kesilmez
❓ Sık Sorulan Sorular
1. Riskli olmak incelemeye alındığım anlamına mı gelir?
Hayır. Ancak yüksek riskli görülen mükellefler öncelikli denetim adayıdır.
2. Beyanlarım doğru ama sistem beni riskli görüyor. Ne yapmalıyım?
Durumu belgelerle izah edin. Teknik veya dönemsel farklar varsa açıklama yapılması yeterli olabilir.
3. Düzeltme verirsem ceza kesilir mi?
Pişmanlık hükümleriyle düzeltme yapılırsa ceza uygulanmaz.
4. Risk analizinden nasıl çıkabilirim?
Beyanlarınızı daha dikkatli ve sektörle uyumlu vermeniz, açıklamalar yapmanız ve tutarlılığı sağlamanız yeterlidir.
5. Bu sistemi kimler uygular?
GİB’in merkezi veri analiz birimi kullanır. İnteraktif Vergi Dairesi ile entegredir.
✅ Mali Müşavirimiz Umut AKPINAR’dan Tavsiyeler
• Risk puanı, firmanızın vergi karnesidir. Ciddiyetle yönetilmelidir.
• Beyanlarınızı sadece kanuni olarak değil, analitik uyum içinde oluşturun.
• Mali müşavirinizle her beyan döneminde risk kriterlerini birlikte kontrol edin.
• Riskli durumlar için proaktif açıklama ve belge sunumları hazırlayın.
📞 Riskli duruma düşmeden önce önlem alın. Beyanlarınızı birlikte analiz edelim, sistemde sizi “uyumlu mükellef” olarak konumlandıralım.
👉 Bizimle iletişime geçin, risk analizi ve beyan stratejiniz uzman ellerde olsun.
📌 vergimerkezi.com.tr – Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik Hizmetleri Ltd. Şti.
📌 umutakpinar.com – Umut AKPINAR | Mali Müşavirlik Hizmetleri
📞 Bizi Arayın: 0212 230 03 04
📚 Kaynaklar
- gib.gov.tr – GİB Risk Analizi Raporları
- Vergi Usul Kanunu (VUK)
- 2025 Beyanname Gözetim Stratejisi
- e-Beyanname Kılavuzları
- SGK ve UYAP Veri Paylaşım Rehberi
Bir yanıt yazın