Vergi İncelemesi Risklerine Kartı Kapsamlı Rehber
Günümüzde Tüm şirketler için; Limited, Anonim veya Şahıs Şirketi fark etmeksizin sadece kâr elde etmek yetmiyor; doğru beyan, şeffaf kayıt ve yasal uyum artık olmazsa olmaz. Vergi idaresi, e-defter, e-fatura ve banka verileri gibi birçok dijital kaynağı entegre bir şekilde analiz edebiliyor. Bu sistemler sayesinde ufak bir hata, büyük bir denetim sürecine; basit bir belge eksikliği, ceza veya hatta hapisle sonuçlanabilecek bir adli sürece dönüşebiliyor.
Bu yazıda; şirketlerin ve şahıs mükelleflerin en sık karşılaştığı 7 kritik uyumsuzluğu, bunların kanuni dayanaklarını ve çözüm yollarını herkesin anlayabileceği bir dille anlatacağız.
1. SGK’lı Çalışan Sayısı ile Gelir Uyumsuzluğu
Ne Oluyor?
İşletmede 10 kişi SGK’lı olarak çalışıyor ama beyan edilen ciro 2 kişinin maaşını bile zor ödüyor. Bu, kayıt dışı istihdam ya da gelir gizleme ihtimalini güçlendirir.
Ne Olur?
Vergi idaresi bu uyumsuzluğu fark eder etmez harekete geçer. Gerekirse hem SGK denetimi hem de vergi incelemesi başlatılır. Üstelik bu durum VUK 359 kapsamında vergi kaçakçılığı sayılabilir.
📜 Dayanak: VUK 359, SGK 102
💣 Yaptırım: Vergi ziyaı cezası + idari para cezası + olası hapis süreci
2. Yüksek Fatura – Düşük Gelir Uyumsuzluğu
Ne Oluyor?
Elektrik, su, doğalgaz giderleri yüksek ama gelir beyanı neredeyse yok. Gerçek bir işletme bu kadar giderle nasıl ayakta kalabilir?
Ne Olur?
Vergi idaresi, bu durumun ya gelir eksik beyanı ya da sahte giderlerle maliyet şişirmesi anlamına geldiğini düşünür. Sonuçta re’sen tarh ve ceza kaçınılmaz hale gelir.
📜 Dayanak: VUK 30, VUK 341
💣 Yaptırım: Vergi aslı + 1 kat ceza + usulsüzlük
3. Döviz Hesapları, Faiz ve Kur Farkı Uyumsuzluğu
Ne Oluyor?
Şirketin bankasında döviz birikmiş, faiz ve kur farkı kazancı oluşmuş ama bunlar vergi beyanlarında yok.
Ne Olur?
Beyan edilmeyen bu gelirler örtülü kazanç dağıtımı olarak değerlendirilir. Ayrıca şirketin sahibi ile şirket arasında para geçişi varsa, transfer fiyatlandırması hükümleri devreye girer.
📜 Dayanak: VUK 175, KVK 13
💣 Yaptırım: Transfer fiyatlandırması cezası + matrah farkı + faiz
4. Karlılık Rasyolarında Sektör Dışı Sapmalar
Ne Oluyor?
Aynı sektördeki işletmeler %25 brüt kârla çalışırken siz %1 ile zarar ediyorsanız bu ciddi bir anormalliktir.
Ne Olur?
Bu durum, sahte belge kullanımı, gelir gizleme veya şirketin mali verilerle oynaması anlamına gelebilir. Vergi müfettişleri hemen kıyaslama yapar ve derinlemesine inceleme başlatır.
📜 Dayanak: VUK 30, VUK 359
💣 Yaptırım: Sahte fatura şüphesi + inceleme + hapis riski
5. Kişisel Harcamalar ile Kazanç Uyumsuzluğu
Ne Oluyor?
Ortak lüks araba kullanıyor, özel okul ödemeleri yapıyor, yurt dışı seyahatleri de cabası… Ama beyan ettiği kazanç ortalama bir memur maaşı.
Ne Olur?
Bu harcamaların şirket kasasından yapıldığı şüphesi doğar. Bu da örtülü kazanç dağıtımıdır. Adat faizi uygulanmadıysa, faizsiz borç vermekten doğan kazanç gizleme olarak yorumlanır.
📜 Dayanak: KVK 13, VUK 153/A
💣 Yaptırım: Örtülü kazanç + faiz farkı + vergi cezası
6. Satışlar ile Kasa/Banka Uyumsuzluğu
Ne Oluyor?
Satışlar yüksek ama ne kasada ne de bankada para yok. Veya tam tersi; satış az ama kasa dolu. Paranın kaynağı belli değil.
Ne Olur?
Vergi idaresi bu durumu sahte fatura, belgesiz tahsilat, hatta kayıtdışı satış olarak görür. Özellikle kasa ve banka kayıtları uyumsuzsa, bu sahtecilik şüphesi doğurur.
📜 Dayanak: VUK 359, VUK 219, TTK 64
💣 Yaptırım: Kaçakçılık suçu + hapis + res’en vergi tarhı ile vergi cezaları
7. Hesap Kodlarının Tutarsızlığı ve Dijital İzleme
Ne Oluyor?
E-defterde “Temsil Gideri” diye kaydedilen masraf, aslında mobilya alışverişi. Muhasebe ile gerçek işlem tutmuyor.
Ne Olur?
Sistem bu tip kodlama hatalarını otomatik olarak yakalıyor. Elektronik belge sistemine aykırılık, hem vergi incelemesine hem de e-defter iptallerine neden olabilir.
📜 Dayanak: VUK Mükerrer 257, TTK 64
💣 Yaptırım: E-fatura/e-defter uyumsuzluğu + ceza + geçmişe dönük inceleme
Hukuki Yaptırımlar – Tabloyla Özetleyelim
| Uyumsuzluk Türü | Kanuni Dayanak | Yaptırım Türü |
|---|---|---|
| Vergi Ziyaı | VUK 341, 344 | Vergi aslı + %100 ceza |
| Usulsüzlük | VUK 352 | 1. veya 2. derece para cezası |
| Kaçakçılık Suçu | VUK 359 | 3–8 yıl hapis cezası |
| Sahte Belge Kullanımı | VUK 359 | Hapis + kayıtların iptali |
| Örtülü Kazanç Dağıtımı | KVK 13 | %30 kurumlar vergisi + faiz |
✅ Önerilerimiz
🔐 Şeffaf Muhasebe Altyapısı
– Tekdüzen Hesap Planı ve TMS/TFRS uyumu
– VUK 219: İşlemler 10 günden geç kaydedilemez
– VUK 253–254: Belgelerin saklama zorunluluğu
📈 Sektörel Karşılaştırmalar
– Her ay brüt/net kâr analizi
– Rasyolarda aşırı sapma varsa düzeltici kayıt yapılmalı
💼 Kasa ve Ortaklar Cari Hesabı Disiplini
– Kasada fazla para = şüpheli
– Ortak borçları için adat faizi şart
🏦 Banka Uyum Kontrolü
– Banka ekstresi = muhasebe kaydı
– Kur farkı ve faiz gelirleri zamanında işlenmeli
🔍 İç Kontrol Sistemleri
– Görev ayrılığı uygulanmalı
– İç denetim yılda en az 2 defa yapılmalı
💻 Dijital Uyum ve Yedekleme
– E-defter ve e-fatura sistemleri eksiksiz çalışmalı
– Yazılım yedekleri düzenli alınmalı
⚖️ Profesyonel Danışmanlık
– Denetim çağrısı gelmeden “vergi check-up” yaptırın
– Yeni iş modellerinde mali müşavir ve hukuk danışmanından görüş alın
Bilgi için
📌 vergimerkezi.com.tr – Vergi Merkezi | Mali Müşavirlik Hizmetleri Ltd. Şti.
📌 umutakpinar.com – Umut AKPINAR | Mali Müşavirlik Hizmetleri
📞 Bizi Arayın: 0212 230 03 04
Kaynaklarımız
- Vergi Usul Kanunu – mevzuat.gov.tr
- Kurumlar Vergisi Kanunu – mevzuat.gov.tr
- Türk Ticaret Kanunu – mevzuat.gov.tr
Bir yanıt yazın